Tarihteki ilk puzzle'ı merak ediyor musunuz?

Puzzle birleştirmeyi seviyoruz, fakat puzzle nasıl ortaya çıkmış biliyor muyuz?  Türkçe adıyla “yapboz” tutkunları olarak gelin bu enteresan hikayeye kısaca  göz atalım.

1760 yılında, Londra'da bir harita yapımcısının iş yerine uzanalım; kahramanımızın adı John Spilsbury. İşine tutkun olan John, bir farklılık yaratarak çocukların haritalara daha çok ilgi göstermesini arzu eder. Belki de amacı daha çok harita satmaktır bilemeyiz tabii ki. John düşünür taşınır; nihayetinde nasıl bir şey yapacağına karar verir. Haritasını sert bir tahtaya yapıştıracak, mobilyacılıkta kullanılan oyma testeresi ile de  haritadaki ülke sınırlarını ayıracaktır. Nitekim başarılı da olur. Hatta tahtaları kesmek için kullanılan testereye İngilizce’de “jigsaw” denildiği için puzzle birleştirme hobisi günümüze bu ilk haline atıfla “jigsaw puzzle” olarak aktarılır. 

 İngiliz çocukları, 1820 yılına kadar tam 60 yıl boyunca coğrafya derslerini John’un puzzle’ı ile yaparlar. Haritayı ezberlemenin zorluğu, puzzle sayesinde bir eğlenceye dönüşür bu sayede.  Böylesine harika bir uğraşıyı dünyaya armağan ettiği için bu 18. yüzyıl dahisine teşekkür etmek düşer bize de.

İlk zamanlarda bugünkü puzzle’ların aksine, “dissection / parçalara ayırıp inceleme” olarak bilinen puzzle’larda elbette parçalar birbirlerinin içine geçmeli değildir, dolayısıyla kolayca ayrılabilirler. Tahmin edeceğiniz üzere oldukça pahalıya satılan bu “parçalara ayrılabilir” haritalar, sadece varlıklı ailelerin çocukları tarafından kullanılabilir durumdadır. Bu ilk puzzle’lardan bir tanesini görmek isterseniz, yolunuz İngiltere’ye düştüğünde British Library’ye uğramanızı tavsiye ediyoruz.

Görsel, British Library'nin www.bl.uk sitesinden alıntıdır.

Başlarda sadece eğitimde kullanılan puzzle’lar, 1820 ‘li yıllarda büyüklerin de ilgisini çekecek bir oyun olarak üretilmeye başlanır. Gerçi yine çok pahalıdır ve kolay bulunmaz; ta ki 19. Yüzyılın sonlarına doğru kartondan puzzle’lar piyasaya çıkana kadar!

1930’lu yıllarda parçaları kesmek için hidrolik silindir presler kullanılmaya başlanınca, hem daha ucuz hem daha çeşitli puzzle’lar piyasaya çıkar. 

Artık sadece haritalar değil, her çeşit sanatsal görüntünün puzzle’ı yapılabilir durumdadır. Bu sayede 20. Yüzyıl'ın başlarında puzzle sevgisi hızla yayılmaya başlar. Öyle ki 1930’lu yıllarda, üzerinde reklam resmi olan puzzle’lar bir pazarlama aracı olarak bile kullanılır.  Çünkü karton puzzle  artık ucuza üretilebilir durumdadır.

Belki şaşıracaksınız ama  Amerika’da "Büyük Buhran" denilen, ekonomik krizin çok ciddi yaşandığı yıllarda puzzle birleştirme oyunu acayip popüler olur. Çünkü her ne kadar kriz de olsa insanların eğlenmeye, stres atmaya ihtiyacı vardır ve puzzle, günümüzde olduğu gibi o zamanlar da en ucuz aile eğlencesidir. Çünkü defalarca bozulup tekrar yapılabilen, ayrıca ucuz olan başka eğlence yoktur.

Görsel, telegraph.co.uk sitesinden alıntıdır.

 O zamanlar gazete bayilerinde haftalık puzzle oyunları satılmaya başlanır. O gün bu gündür kriz zamanlarının vazgeçilmez eğlencesi olmaya devam etmiştir puzzle birleştirme hobisi.

İkinci Dünya Savaşı’ndan sonra puzzle birleştirmenin popülaritesi azalmaya başlar. Çünkü radyo ve  akabinde televizyon girmiştir insanların hayatına.  Bu geçici durgunluk döneminin ardından üretim teknikleri hızla geliştiği için ilgi tekrar eski popülaritesine ulaşır.

Günümüzde ahşap puzzle yaygın değil artık, hem az üretiliyor; hem de çok pahalı. Fakat kartondan olanları oyun ve oyuncak mağazalarında var olmaya  daha uzun yıllar boyunca devam edecek gibi görünüyor.

 Bu yazımızda sizlere puzzle'ın 254 yıllık macerasını kısaca anlatmaya çalıştık. Keyifle okuduğunuzu umut ediyoruz. 

Bir sonraki yazımızda puzzle dünyasından yararlı bilgilerde görüşmek üzere diyoruz. Lütfen yorumlarınızı eksik etmeyiniz...

PuzzleGaleri blogdan ilk merhaba

Bloga ilk yazıyı yazmak ne kadar da garip bir durummuş! Kendi kendine konuşuyor gibi oluyor insan. Binlerce olacağımız günler bir an önce gelmeli, puzzleseverlerden oluşan büyük bir topluluk olmalıyız. 

Böyle balıklama dalar gibi olduk konuya haklısınız. Önce ne yapıyoruz,  amacımız ne, kimiz  konuşalım değil mi..

Burası bireysel bir blog değil; evet gurur duyduğumuz, kendi kategorisinde hatırı sayılır bir yeri olan PuzzleGaleri.com adına tutuyoruz bu blogu. Ama baştan belirtelim ki, sıkıcı-kurumsal bir üslupla sizi yormaya hiç niyetimiz yok. Puzzle, bilinen yararlarının ötesinde bir hobi, bir oyun, bir eğlence.. O halde niye sıkıcı olalım, değil mi ama.. İstiyoruz ki puzzle hobimizi paylaşalım, paylaşırken  hem eğlenelim, hem de öğrenelim. 

Zaman içinde sizlerin de katılımıyla konular mutlaka şekillenecektir; başlangıç konularını biz yine de belirledik. 

Neler mi paylaşacağız? Puzzle dünyasında neler varsa bu blogda mutlaka yerini alacak. Mesela puzzle’a yeni başlayanlara kendi deneyimlerimizi aktaracağız. Puzzle için gereken yardımcı malzemeler konusunda yazılar yazacağız. Yeri gelecek, puzzleseverler dünyada ne tür etkinlikler yapmış onları duyuracağız. Bazen puzzle çeşitlerini anlatırken bazen de sanat kokacak paylaşımlarımız. Ünlü sanatçıların puzzle konusu olmuş resimleri hakkında konuşurken bulacağız kendimizi. Amacımız hep öğrenmek değil elbette, zaman zaman da eğleneceğiz. Mesela kendi aramızda heyecanlı yarışmalar, çekilişler düzenleyeceğiz. 

O halde güzel ve uzun soluklu paylaşımlarımız olsun diyerek başlayalım,  bu arada yorumlarınızla bize destek olursanız, çok mutlu oluruz. 

Sevgiler..